هیئت محبان حضرت علی اصغر(ع) شهرستان فهرج

حرکت امام حسین (ع) از مدینه به مکه ، از مکه تا کربلا به سمت کوفه و تغییر مسیر از منزل اشراف به سوی کربلا ، سرشار از درس ها و آموزه ها و ظرافت هایی است که با مطالعه دقیق راه و حوادث آن آشکار می شود.

طول سفر از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا و شهادت در روز عاشورا حدود یک صد و شصت روز است . امام 27 رجب سال 60 هجری یعنی دوازده روز بعد از مرگ معاویه از مدینه به مکه هجرت نمود و روز سوم شعبان به پایگاه وحی ( یعنی مکه) قدم گذاشت. ماه های شعبان ، رمضان ، شوال ، ذیقعده تا هشتم ذی حجه ( یوم الترویه ) حدود صد و سی روز امام در جوار مکه اقامت داشتند . وسپس سفر شکوه مند و حماسی خود را برای آفرینش عظیم ترین حادثه تاریخ بشری آغاز کرده است .
بیست و چهار روز بعد از حرکت از مکه ، روز دوم محرم سال 61 هجری برابر با 11 یا 12 مهر سال 59 شمسی ، امام با کاروان و یاران و همراهان به کربلا رسید ، این فاصله حدود 430 کیلومتر بوده است که روزانه متوسط 20-16 کیلومتر راه سپری شده است .

منزل های مسیر به شرح ذیل است :

* منزل اول : بستان بن معمر ( ابن عامر )

نقطة پیوند دو وادی نخلة یمانی و نخلة شمالی است و متعلق به مر بن عبید الله بن معمر بوده است که به « بستان ابن عامر » معروف است . صبحگاه 8 ذی حجه سال 60 هجری از مکه آهنگ کوفه کرده است .

* منزل دوم : منزل ابطح

ابطح به سیل گاه وسیعی که در آن سنگ ریزه و ریگ است گفته می شود و نیز به درة پهن و مجرای فراخ ، مسیل پهن ، هموار و صاف و مسطح نیز می گویند. ابتدای این منزل وادی منا و انتهای آن مقبره ای می پیوسته که اهل مکه به آن معلّی می گفتند . محل پیوستن نخستین پیوستگان به کاروان اباعبدالله الحسین(ع) را این منزل نوشته اند .

* منزل سوم : منزل تنعیم

این منزل در دو یا چهار فرسنگی مکه قرار دارد و نام آن از کوهی به نام « تنعیم » که درسمت راست این منطقه قرار دارد ، گرفته شده است . و در سمت چپ آن نیز کوهی به نام « ناعم » است . زمین میان این کوه را « دشت لغمان » می گفتند . از حوادث این منزل ملاقات عبدالله بن عمر با امام حسین (ع) است . امام و همراهان در این منزل با کاروانی برخورد کردند که بحیر بن ریسان عامل یمن برای تبریک و تهنیت آغاز حکومت یزید به شام اهداء کرده بود.

* منزل چهارم : منزل صفاح :

صفاح کناره و حاشیة کوه است . و این ناحیه در دامنه کوه قرار د ارد . از مهم ترین حوادث در این منزل، ملاقات ابا عبد الله الحسین(ع) با فرزدق شاعر عرب و مذاکراتی که میان وی و امام صورت گرفت ، این بیت را به فرزدق نسبت داده اند :
« لقیت الحسین بارض صفاح / علیله الیلامق و الدرق ؛ حسین را در سرزمین صفاح دیدار کردم که قبایی بر تن و سپری بر دوش افکنده است» .

* منزل پنجم : وادی عقیق

در این منزل برای حج احرام می بستند ، وادی به معنای مسیل و سرزمین گود میان دو کوه یا تپه است . وجود آب این منزل را توقف گاه کاروانیانی می کرد که از دو سوی مکه به کوفه وکوفه به مکه حرکت می کردند . دریافت نامه یحیی بن سعید بن عاص و عبدالله بن جعفر را به این منزل نسبت داده اند .

* منزل ششم: ذات عرق

عرق نام کوهی است در راه مکه که عراقی ها از آن مسیر وارد مکه می شدند . منزل ذات عرق میان مکه و عراق محل میقات احرام برای مناطق شرقی مکه است و فاصله این منزل تا مکه حدود دو منزل تقریباً 92 کیلومتر است که امام دو روز در آن اقامت داشتند . ملاقات امام با بشر بن غالب اسدی ، چهره آشنای کوفه و دیدار با ریاش مهم ترین حوادث این منزل است .

* منزل هفتم : منزل عیون :

وفور آب ، چشمه ساران و گودال های پر از آب باعث شده که این منزل را « عیون » بنامند. عیون فرودگاه زائران بصره است . امام در این منزل برای مسافران کوفه درباره فساد حکومت اموی ، حقانیت خویش و اهل بیت (ع) و علت قیام و حرکت و اشاراتی به فرجام راه مطالبی را بیان فرمودند .

* منزل هشتم : غمره :

غَمَره یکی از گذرگاه هایی است که امام و همراهانش از آن جا عبور کردند و درنگ بسیار کوتاهی در آن جا داشتند . این منطقه جزو « بطن الرمه » محسوب می شده است . این منطقه دارای امکانات به دلیل رفت و امد کاروانیان بوده است . که قافله هایی که از راه می رسیدند برای نوشیدن و برداشتن آب در این نقطه توقف می کردند . واژة غمره به معنی انبوه مردم ، آب بسیار و گرداب زا ، شدت وسختی ، جایگاه فراوانی اشیاء به کار رفته است .

* منزل نهم : منزل رهیمه ؛

رهیمه تصغیر واژه « رهمه» ، باران اندک و نرم و مداوم است . رهیمه منطقه ای آباد نزدیک کوفه است . و آن را چشمه ای نیز د انسته اند که بعد از منطقه ای به نان « خفیه » بوده است و فاصله بین رهیمه و خفیه سه میل است و در قسمت غربی قطیفه قرار دارد . ملاقات ابو هریره اسدی ، بیان سه برنامه حکومت فاسد اموی در مقابله با خود اشاره دارد . موج فرهنگی و تبلیغاتی ، موج اقتصادی و تهدید اقتصادی ، تصمیم به قتل .

* منزل دهم :حاجر ( حاجز )

یکی از منازل مهم و حادثه خیز کاروان کربلا است . حاجر به معنای نگاه دارنده آب و جایی که آب در آن جمع می شود . در این منطقه ر اه بصره و کوفه در مسیر مدینه یکی می شود . امام در این منزل نامه مسلم بن عقیل را دریافت کردند و امام نامه ای به کوفیان نوشتند و نامه را به سفیر خویش ، قیس بن مُسّهر صیداوی سپرد تا به برزگان کوفه ( سلیمان بن صرد خزاعی ، مسیب بن نجبه ، رفاعه بن شداد ، و عبد الله بن و ال ) برساند . ورود امام به این منزل سه شنبه 15 ذی حجه سال 60 هجری ، یک هفته پس از حرکت از مکه بوده است . برخی محل دریافت شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه را این منزل دانسته اند .

* منزل یازدهم : منزل خزیمیّه

منزل خزیمیّه منسوب به خزیمه بن خازم بوده است . نیاز به کسب اطلاعات گفتگو با انبوه مردم و استراحت دادن به کاروان سبب توقف یک شبانه روزی اما در این نقطه بوده است و ورود اما به این منزل در روز جمعه 18 ذی حجه بوده است .

*منزل دوازدهم : منزل شقوق

شقوق به معنی ناحیه هاست . قبر عبادی رئیس قبیله بنی اسد در این منزل بوده ست . ملاقات فرزدق شاعر با امام و خبر شهادت حضرت مسلم و هانی بن عروه را به این منزل نسبت داده اند . اما بعد از یک شبانه روز اقامت در خزیمیه ، روز شنبه نوزدهم یا یکشنبه بیستم ذی حجه به شقوق رسیده اند .

* منزل سیزدهم : منزل اَجفر

اجفر به معنی چاه عمیق است . این منطقه به کوفه نزدیک از مکه است . وجود قصر و مسجد گواه آبادی و فراوانی جمعیت در این منزل محسوب می شود و فاصله آن تا مکه سی و شش فرسخ بوده است . اما در این نقطه نیز عبور کرده اند .

* منزل چهاردهم : منزل زَرود ( زُرود)

زرود به معنی بلعنده ، ریگ زارها و شن زارها در این منطقه آب باران را می بلعید و این منطقه وادی حوض و برکه بوده است . یکی از حوادث مهم این منزل جذب و همراهی زهیر بن قین بجلی است که بارگاه مجلل و با شکوهی در آن منزل داشت . ورود امام به این جایگاه دوشنبه 21 ذی حجه نگاشته اند . در این منزل چند تن از یاران اما از جُهینه ( منطقه ای نزدیک به مدینه ) به اما پیوسته بودند . اعلام وفاداری کردن و بر پیمان خویش پافشاری کردند که می توان از مجمع بن زیاد بن عمرو جهنی ، عباد بن مهاجر بن ابو مهاجر جهنی ، عقبه بن صلت جهنی یاد کرد .

* منزل پانزدهم : منزل ثعلبیه :

امام نزدیک غروب به این منزل رسیدند ، ثعلبه مردی از بنی اسد بود که در این جا چشمه ای حفر کرده بود و که به همین دلیل به «ثعلبیه» معروف شد . امام نزدیک یک شب در آن درنگ کرد و با مردم و قافله ها و مسافران سخن گفتند . ورود امام به این منزل قبل از ظهر سه شنبه 22 ذی حجه بوده است . فاصله بین ثعلبیه و خزیمیه را بیست و سه میل نوشته اند . در این منزل امام به خورجین های پر از نامه که از سمت کوفه برای وی ارسال شده بود در سخنان خویش اشاره می کند.

* منزل شانزدهم : منزل زباله

یکی از آبگاه های مهم و حادثه ساز در مسیر امام حسین (ع) منزل زباله بود. زباله محلی است که آب را در خود نگاه می دارد . درا ین روستای پر از آب طوایفی از بنی اسد زندگی می کردند . تقریباً تمام این مناطق تا کربلا محل استقرار بنی اسد بوده است . دریافت خبر شهادت عبد الله بن یقطر ، خبر شهادت قیس بن مسهر صیداوی از سوی قاصد عمر سعد ، رسیدن فرستاده محمد بن اشعث و عمر سعد به درخواست مسلم بن عقیل با نامه ای حاکی از بی وفایی و پیمان شکنی مردم کوفه مهم ترین حوادث در این منزل بوده است .

* منزل هفدهم : منزل قاع

قاع ، به معنی دشت و زمین هموار . این منزل به کوفه نزدیک بود . و کاروان ها به دلیل آب و آبادی و مسجدی که در آن جا بوده است در آن توقف می کردند. منزل قاع را بین زباله و بطن العقبه دانسته اند . امام توقف کوتاهی در این منزل کردند و پس از آب گیری به سمت منزل بعد حرکت کردند .

* منزل هجدهم : منزل عقبه ( بطان )

کاروان کم کم به کوفه نزدیک می شود. طایفه ای از بنی اسد درا ین محل سکونت دارند. وجود قصری مرتفع و مسجدی گواه روستایی سر سبز و آباد در آن منطقه بوده است . ورود امام به این منزل وز جمعه 25 ذی حجه الاحرام بوده است . امام در این محل خواب دید سگانی به او حمله می کنند و پیشاپیش آن ها سگی دو رنگ ( پیس ) دیده می شود . امام به یاران می فرماید: « ما ارانی الا مقتولاً ؛ من جز کشته شدن فرجام نمی بینم ». آن گاه خواب خود را بازگو می کنند.

*منزل نوزدهم : منزل واقصه

این منزل در مسیر مکه به کوفه قرار داشت . و فاصله آن تا کوفه 3 روز بود. قافله امام حسین (ع) با عبور از بطن عقبه به واقصه رسید . اما در این محل درنگی نداشته است و به سمت شراف حرکت می کند. بین شراف و واقصه دو میل فاصله بوده است . عبور از این محل روز 26 ذی حجه الحرام بوده است .

* منزل بیستم ؛ منزل شراف ( اشراف )

نخستین منزل گاه برخورد نیروهای ابا عبدالله الحسین (ع) با سپاه عبید الله بن زیاد « شراف » است منطقه ای پر آب و درخت که به دلیل برجستگی و بلندی « شراف » نامیده می شد . امام و همراهان شب را در شراف گذراندند و صبحگاهان به جوانان فرمان داد که مشک ها را پر کنند و آب ذخیره نمایند که میهمانانی تشنه در راه خواهیم داشت . ورود حضرت امام حسین (ع) به منزل اشراف را شنبه 26 ذی حجه نگاشته اند . در این منزل حر به امام حسین (ع) پیشنهاد می کند که راهی را انتخاب کن که تو را نه به کوفه برساند و نه به مدینه باز گردی ، تا من نیز عذری نزد ابن زیاد داشته باشم .

* منزل بیست و یکم : منزل ذوحُسَم

نام این سرزمین ذو حسم به معنای مانع و باز دارنده است . و به خاطر دارا بودن پناهگاه و حصار و بازدارنده از نظر نظامی به این نام خوانده شده است . حسم به معنی خار بلند و شمشیر است و شاید به خاطر خارزار بودن به این نام معروف شده بود. امام در این منزل سخنرانی های مهم و روشنگرانه ای ایراد فرمودند . منزلگاه ذو حسم پایگاه عشق بازی یاران و نمایشگاه معرفت و بصیرت اصحاب امام حسین (ع) است و به دلیل هراس و نگرانی کودکان در مواجهه با سپاه حر ، امام زنان و کودکان در کنار ذوحسم پناه داد و در فاصله بر پایی نماز ظهر و عصر در این پناهگاه بودند .

* منزل بیست و دوم : منزل بیضه

دشتی هموار و بی گیاه را بیضه گویند. این زمین بین عذیب و واقصه و متعلق به بنی یربوع بن حنظله بوده است و به دلیل سفیدی و روشنی به آن بیضه می گویند. امام در این منزل سخن رانی آتشین و با شکوهی ایراد فرمودند و در سخنان خود با استناد به سخنان پیامبر به معرفی نظام حاکم اموی و قانون شکنی آن ، جایگاه امام ، بیان دلایل حرکت و قیام ، چشن انداز آینده ، حرکت و سرزنش پیمان شکنان ، معرفی خود به عنوان اسوه و رابطه امام با جامعه پرداخت.

* منزل بیست و سوم : منزل عذیب الهجانات

این سرزمین میان قادسیه و مغیثه که تا قادسیه چهار میل و تا مغیثه سی و دو میل بود.
عذیب یعنی آب پاک و پاکیزه و گوارا و هجانات جمع هجان ، شتر نجیب و برگزیده است . امام روز دوشنبه 28 ذی حجه 60 هجری مطابق با 8 مهر 59 شمسی به این وادی وارد شد. امام وقتی به این سرزمین رسید از یاران در مورد شناخت جاده سئوال کرد ، هفت نفر سوار پیاده شدند که به قصد یرای امام آمده بودند . این هفت تن عبارتند از: عمرو بن خالد صیداوی ، مجمع بن عبدالله العائذی ، پسر مجمع بن عبدالله ، جناده ( جابر ) بن حارث سلمان ، غلام عمرو بن خالد ( سعد) ، واضح غلام ترم ، غلام حارث . طرماح در این منزل با امام حسین (ع) ملاقات می کند و تصویری کامل طرماح از کوفه و چشم انداز حرکت امام ارائه می دهد .

*منزل بیت و چهارم : منزل قطقطانیه :

کاروان امام حسین (ع) روز سه شنبه 29 ذی حجه هجری به قطقطانیه رسید . این منزل تا قصر بنی مقاتل فاصله چندانی ندارد . این منزل نزدیک کوفه و میان آن و رهیمه بیست میل فاصله دارد . امام درا ین محل درنگ نداشته است . یا پس از درنگی کوتاه به مسیر خود ادامه می دهد . در هنگام حرکت امام حسین (ع) نیروهای حصین بن نمیر ، رئیس شرطه کوفه در این منطقه مستقر بوده اند.

* منزل بیست و پنجم : قصر بنی مقاتل

در این محل قصری متعلق به مقاتل بن حسان بن ثعلبه که میان عین التمر و قطقطانه قرار داشت . در این منزل خیمه گاه عبید الله حر جعفی افراشته بود. ملاقات عبید الله بن جعفر با امام و عدم همکاری وی در همراهی و یاری وی از نکات مهم تاریخی است . او به امام گفت :« من اسب و شمشیر و غلامان خود را در اختیار تو قرار می دهم» و امام فرمود :« من یاری تو را نخواستم نه اسبت را ، نه در خودت خیری نیست و نیازی ندارم» . امام در این ملاقات فرمودند :« هر کس صدای مظلومیت خانواده ام را بشنود و یاری نکند ، خداودند به رو در آتش جهنم و عذابشان در افکند». نوشته اند که عبید الله بن جعفر پس از کربلا شرمسار و پشیمان و سرزنش کنان خود را به به مزار امام رسانید و مرثیه ها و سروده های سوزناک سرود. خواب امام حسین (ع) و جاری ساختن کلمه استرجاع ، خبر از شهادت امام و یارانش می دهد . ورود امام به قصر بنی مقاتل چهارشنبه اول محرم سال 61 هجری بوده است . امام حسین (ع) هنگامی که از قصر بنی مقاتل حرکت کرد ، حر بن یزید ریاحی با او حرکت می کرد و هر گاه امام قصد حرکت به سوی بیابان را داشت مانع می شد تا امام را به کربلا برساند . کاروان امام اندکی به سمت راست حرکت کرد و به نینوا رسید .

* منزل بیست و ششم : نینوا

کاروان پاکبازان عاشق سرانجام به کربلا می رسد ، به زمینی که پیش از وقوع حادثه کربلا در سال 61 هجری ناشناخته بود. امام هنگام ورود از نام این دیار می پرسد .

شاطیء الفرات ، طف ، عمورا ، نواویس ، عقر ، قبه الاسلام ، غاضریه ، صفورا ، شفیه و ... نام های دیگر این سرزمین است . وقتی امام به کربلا می رسد امام زمزمه می کنند :" اللهم انی اعوذ من الکرب و البلا ". سپس می فرمایند: " این همان سرزمین است . به خدا سوگند ! همین جاست که برای می گشاییم و خوابگاه شتران و ریزشگاه خون ماست و پیامبر مرا به این زمین وعده داد و در سخن او تردید و خلافی نیست ".

کربلا معنای متعددی از جمله نرمی و سستی ، وسیله ای که با آن سر را می پوشانند ، رویشگاه گیاهی به نام الکربل (ترشک) ، مزرعه خدا ، شعله ای داغ و گدازان صحرا، همسایگی با خدا ، پرستش گاه و ... دانسته اند. ورود امام به سرزمین «کرب» ، رنج و اندوه و « بلا » ، سختی و آزمون و مصیبت دوم محرم سال 61 هجری بوده است .