هیئت محبان حضرت علی اصغر(ع) شهرستان فهرج

بِسْمِ اللّهِ الْرَّحْمنِ الْرَّحیمْ

دربارة امیرالمؤمنین گفته شده است که روزها به ایجاد باغ و قنات برای فقرا و محتاجین مشغول بود، و تا به صبح عبادت می کرد. حضرت سجّاد نیز چنین بود چه بسیار باغها و قنوات که به دست ایشان برای دیگران آباد یا ایجاد شد. عبادت و سجدة او به حدی بود که به زین العابدین و سجّاد ملقّب شد.

از رسول اکرم روایت شده که روز قیامت خطاب می شود: «کجا است زین العابدین؟» و می بینم که فرزندم علی بن الحسین جواب می دهد و می آید. از امام باقر روایت شده که: «پدرم را می دیدم که از کثرت عبادت پاهای او ورم کرده، و صورت او زرد، و گونه های او مجروح، و محل سجدة او پینه بسته بود.»

ولادت على بن الحسین علیه السلام
مشهورترین نقل ، در تاریخ ولادت امام سجاد، زین العابدین (ع ) این است که آن حضرت در روز پنجشنبه ، پنجم شعبان المعظم سال 38 هجرى قمرى دیده به جهان گشوده است .
در سال تولد آن گرامى جز سال 38 معروفترین و صحیح ترین نظر شناخته مى شود،  برخى از مورخان و محدثان به سال 37  و 36  و حتى 35 اشاره کرده اند.
در روز و ماه ولادت آن امام دو قول وجود دارد. بیشتر مورخان چنان که یادآور شدیم پنجشنبه ، پنجم شعبان را ترجیح داده اند.  و برخى دیگر جمعه یا یکشنبه نیمه ماه جمادى الاولى را برگزیده اند.
همه منابع حدیثى و روایى ، به اتفاق ، زادگاه امام سجاد را مدینه دانسته اند. برخى نویسندگان مانند ابن جریر طبرى امامى در کتاب دلائل الامامه ، حتى به خانه اى که امام سجاد در آن متولد شده اشاره کرده اند و گفته اند که آن حضرت در خانه فاطمه زهرا (سلام الله علیها) قدم به جهان نهاده است . آنچه براى محققان منشا تردید شده ، این است که اگر سالهاى 38 یا 37 و یا 36 را سالهاى ولادت آن گرامى بدانیم این سالها مقارن بوده است با جنگ جمل و حضور على (ع ) و خاندان وى در عراق ، بنابراین حسین بن على و همسر وى نمى توانسته اند چنین سالهایى را در مدینه باشند. ولى این اشکال بآسانى قابل پاسخگویى است ، چه این که سالهاى یاد شده ، سالهاى بحرانى و پرکشمکش بوده و حضور على (ع ) و فرزندان او براى مقابله با اصحاب جمل صورت گرفته است و بعید نمى نماید که در چنین شرایطى ، حسین بن على (ع ) همسرش را در مدینه گذاشته باشد تا در میان خویشاوندان و با آرامش کامل ، فرزند خود - على بن الحسین - را به دنیا آورد.
کنیه و القاب
براى امام زین العابدین (ع )، این کنیه ها یاد شده است :
ابوالحسن ، ابومحمد ، ابوبکر ، ابوالحسین ، ابوعبدالله و ابوالقاسم .
در این میان ، مشهورترین کنیه آن حضرت نخست ابوالحسن و سپس ابو محمد است .
و اما القاب آن گرامى چنین است :
زین العابدین ،  سید العابدین ، سجاد،  ذوالثفنات ،  قدوه الزاهدین ، سید المتقین ،  امام المومنین ، زین الصالحین ،  منار القانتین ،  الزکى ،  الامین ،  و سید المجتهدین .
مشهورترین القاب آن حضرت ، سجاد و زین العابدین مى باشد.
پدر و مادر
پدر ارجمند امام سجاد (ع ): امام حسین بن على (ع ) سید الشهداء (ع ) مى باشد.
برخى زین العابدین را بزرگترین فرزند حسین بن على (ع ) دانسته اند ولى از بیشتر منابع تاریخى چنین استفاده مى شود که على اکبر - شهید کربلا - بزرگترین پسر خانواده بوده است و امام سجاد (ع ) از وى سن کمترى داشته است و بر این اساس زین العابدین را على اوسط نامیده اند.
مادر بزرگوار آن حضرت ، شهر بان ، دختر یزدگرد - آخرین شاه ساسانى - مى باشد. وى طى فتوحات شهرهاى ایران به دست مسلمانان اسیر گشت و از ایران به مدینه برده شد و در پرتو حمایت امیر المومنین (ع ) آزاد گردید، به همسرى حسین بن على (ع ) در آمد و افتخار یافت تا مادر امام زین العابدین (ع ) باشد و نه امام معصوم از نسل او پدید آمد.
على (ع ) درباره او به فرزندش حسین (ع ) سفارش فرمود:
از همسرت - شهر بانو - خوب محافظت و نگاهدارى کن و به او نیکى نما، چه این که در آینده اى نزدیک براى تو فرزندى خواهد آورد که بهترین اهل زمین خواهد بود.
این که شهربانو، در چه سالى دیده به جهان گشوده و در چه سنى به همسرى حسین بن على (ع ) در آمده ، و پس از آن چند سال با آن حضرت زندگى کرده است ، مورخان و محدثان نظر قاطعى را ثبت نکرده اند.
نکته اى که بیشتر تاریخنگاران یاد آور شده اند این که وى دختر یزدگرد بوده است و نیاکان پدرى او عبارتند از: پرویز، هرمز، انوشیروان ، قباد. پدرش ‍ آخرین پادشاه ساسانى است که با فتوحات اسلامى سلسله آنان منقرض ‍ گردیده است .

آن بانوى گرامى که افتخار مادرى ولى خدا و زینت عبادتگران را به دست آورده بود  ، پس از ولایت فرزندش ، با فاصله اى بسیار اندک جهان را بدرود گفت و على بن الحسین در داماد دایه اى پرورش یافت که هماره او را مادر صدا مى زد.
برخى مورخان گمان کرده اند مادر امام سجاد در واقعه کربلا حضور داشته و پس از شهادت حسین بن على (ع ) به همسرى زبید در آمده و از او صاحب فرزندى به نام عبدالله شده است .
ولى چنان که مسعودى و دیگران گفته اند، مادر امام سجاد (ع ) در بیمارى پس از وضع حمل وفات یافته است و زبید با کنیزى ازدواج کرده که دایه امام سجاد (ع ) بوده و آن حضرت وى را مادر مى خوانده است . و چه بسا همین امر مایه اشتباه تاریخنگارانى چون ابن سعد شده است که گمان کنند شهربانو در واقعه کربلا حضور داشته و از آن پس به همسرى غلامى با نام زبید در آمده است !
امام سجاد ابن الخیر تین
یکى از نامهایى که امام سجاد (ع ) را با آن مى خواندند ابن الخیر تین است و علت این نامگذارى سخنى است مستند به رسول خدا که : در میان عرب ، نسل قریش و در میان غیر غرب ، فارسیان نمونه اند.
ابوالاسواد دئلى ، ضمن برشمردن فضایل امام سجاد، على بن الحسین (ع ) مى گوید:
و ان غلاما بین کسرى و هاشم
 
لا کرم من نیطت علیه التمائم 
 
یعنى ؛ پسرى که از یک سوى به نسل هاشمیان و از سوى دیگر به نسل فرمانروایان فارس کسرى منسوب مى باشد، گرمى ترین و با کرامت ترین فرزندى است که بر او بازوبند بسته اند (تا از گزند چشم تنگان ایمن بماند).
به هر حال قراین تاریخى و مدارک روایى نشان مى دهد که مادر امام سجاد - علیه السلام - بانویى ایرانى و بزرگزاده بوده است .

از مهین بانوى ایران سر زد از خاک عرب
آفتابى کز جمالش شد عیان آیات ربّ
حجّت حقّ،رحمت مطلق ، علىّ بن الحسین
درّة التّاج شرف ، ماه عجم ، شاه عرب